Relatievormen
Ouders van leerlingen – en andere mensen in hun omgeving – kunnen in allerlei relatievormen zitten.
Er wordt vaak vanuit gegaan dat iedereen in een relatie een monogame relatie heeft met één partner, waarbij de kinderen uit die relatie voortkomen en waarbij iedereen samenwoont op één adres. De realiteit is dat er allerlei andere relatie- en leefvormen mogelijk zijn en dat leerlingen daar ook mee te maken kunnen krijgen. Ongeveer een kwart van de volwassen in Nederland heeft geen vaste, monogame partner.
Tegenwoordig stranden een op de drie relaties. Veel kinderen hebben dus gescheiden ouders. Dit betekent ook dat aardig wat kinderen opgroeien in een samengesteld gezin, waarbij één of meerdere ouders van een kind een nieuwe relatiepartner heeft gekregen.
Kinderen kunnen ook een ouder hebben die bewust alleenstaand of single is. Houdt hier rekening mee.
Ook kunnen mensen een relatie hebben en er bewust of door omstandigheden voor kiezen om niet samen te wonen. Zij hebben dan een lange afstandsrelatie (LAT). Bij jongere en oudere mensen komt dit vaker voor.
Relaties zijn niet altijd monogaam. Als iemand vreemdgaat dan gebeurt dat in het geheim. Er zijn ook vormen waarbij mensen afspreken dat ze non-monogaam zijn. Mensen kunnen bijvoorbeeld een open relatie hebben. Dat is een relatie waarin de afspraak is gemaakt dat partners met anderen, buiten de relatie, seks kunnen hebben. Iemand die polyamoureus is, kan van meerdere mensen tegelijk houden en staat open voor meerdere liefdesrelaties met instemming van alle partners. Het gaat hier vaak om intieme relaties, niet slechts om platonische relaties. Onderzoek laat zien dat open en polyamoureuze relaties niet ongezonder zijn dan monogame relaties.
Tot slot kunnen kinderen kunnen opgroeien in een omgeving met meerdere volwassenen, die geen seksuele en/of romantische relatie met elkaar hebben. Naast een of meerdere ouders kunnen dit bijvoorbeeld een oom, opa of oma of een goede vriend van de familie zijn.
Waarom is aandacht voor relatiediversiteit in het onderwijs en op school belangrijk?
- Door als leerkracht geen oog te hebben voor de realiteit waarmee kinderen te maken kunnen krijgen, kan hun situatie ontkend worden of niet serieus genomen worden, waardoor zij zich anders kunnen gaan voelen. Gevoelens van ‘anders’ zijn, kunnen een belemmerende werking op een leerling hebben, in het leven en de leerprestaties. Daarom is het belangrijk voor leerlingen om te weten dat relatievormen heel divers kunnen zijn en dat dit volkomen normaal, natuurlijk en gezond is. Ook is het belangrijk dat ze weten dat hun leerkrachten en docenten hen hierin willen en kunnen ondersteunen als dat nodig is.
- Relatiediversiteit is overal, ook in de directe omgeving van ouders, familieleden of vrienden van leerlingen. Houdt hier rekening mee door niet over relatiediversiteit te spreken als iets dat zich alleen ‘ergens anders’ afspeelt. Leerlingen kunnen hierover vragen hebben en op die manier relatiediversiteit ‘mee de klas in nemen’. Of ze krijgen hierover van klasgenoten reacties, waardoor relatiediversiteit een thema in de klas wordt. Wees hierop voorbereid, zodat je een positief en veilig klimaat kan bieden en adequaat kan reageren wanneer relatiediversiteit onverwachts of bewust in de klas aan bod komt.
Vragen van leerlingen over relatievormen
Leerlingen onder de 12 jaar:
- Hebben alle kinderen een mama en een papa?
- Mijn beste vriendinnetje heeft twee mama’s en twee papa’s. Hoe kan dat?
- Waarom gaan ouders scheiden?
Leerlingen boven de 12 jaar:
- Kun je op twee mensen tegelijk verliefd worden?
- Mijn ouders zeggen dat er voor iedereen een ‘ware liefde’ is. Klopt dat?
Lesgeven over relatievormen
- Ga ervan uit dat kinderen in hun eigen leven met relatiediversiteit te maken krijgen. Wees je daarvan bewust en laat die relatiediversiteit in je onderwijs op een terloopse manier terugkomen in voorbeelden, zonder er een hoofdthema van te maken.
- Het blijkt dat non-monogamie geen bedreiging hoeft te vormen voor mensen die een voorkeur hebben voor monogamie. In het algemeen geldt dat het goed is om duidelijk te maken dat mensen op verschillende manieren invulling geven aan relaties en seksualiteit en dat verschillen oké zijn. Een voorbeeld om non-monogamie positief neer te zetten is door een filmpje te tonen van mensen die een gelukkige polyamoureuze relatie hebben of een interview met iemand die een open relatie heeft.
Tips over relatievormen
- Probeer nooit stereotypen onderuit te halen door ze eerst te benoemen, maar toon een positief beeld van relatievormen die minder gangbaar zijn.