Seksuele vorming aan leerlingen met een verstandelijke beperking
“Wees open en eerlijk. Durf eigen grenzen ook gewoon aan te geven, maar ga in principe geen onderwerpen uit de weg”Agaath Hoeksema | Docent cluster 3, A. J. Schreuderschool
Inspiratie vanuit de praktijk
Hier lees je hoe docenten uit het speciaal (basis)onderwijs de lessen hebben aangepakt.
Vier op een rij
Agaath Hoeksema heeft het spel Vier op een rij gemaakt om op een bewuste manier de kennis bij leerlingen te borgen. Bekijk hier de antwoorden en vragenkaartjes.
Voeldoos
Anne LG Nales gebruikt bij leerlingen met een laag niveau altijd met succes een voeldoos. In de voeldoos stopt ze bijvoorbeeld een tandenborstel, veertje, schuursponsje, nagelvijl, make-up kwast, smurfensnot, potje klei en zacht doekje. Ze laat de leerlingen voelen en zeggen wat ze fijn en niet fijn vinden voelen. De doos is op verschillende manieren te gebruiken, bijvoorbeeld met blinddoek (of zonder) of leerlingen kunnen zelf een doos maken. Je kunt ook spullen in een kussensloop doen, dan heb je geen blinddoek nodig.
Animatie platen en mappen
Juist voor deze doelgroep is visualisatie erg belangrijk. Er bestaan verschillende visuele materialen voor de lessen seksuele vorming.
Leerbaar en weerbaar
Leerbaar en weerbaar is geschikt als lesmateriaal voor kinderen met een licht- en matige verstandelijke beperking.
Website Steffie.nl & MO-online.nl
Voor jongeren met een licht verstandelijke beperking is er op de website steffie.nl in makkelijke taal informatie over online flirten en sexting te vinden. Ook de website MO-online.nl wordt in makkelijke taal gesproken over verschillende onderwerpen als vriendschap, afspreken en seks. Als docent kun je leerlingen op deze website wijzen.
“Visualiseer veel, maak een woorden-web en vergroot tekeningen uit. We laten leerlingen de tekeningen inkleuren aan de hand van verschillende vragen.”Fien van der Veen | Docent Cluster 3, de Berkenschutse
Tips bij lessen seksuele vorming
Er zijn een aantal zaken waar je op kunt letten als je seksuele vorming geeft aan leerlingen met een verstandelijke beperking.
Volwassen taal en beeld
Veel methoden, materialen, spellen en liedjes zijn in peuter-kleutertaal geschreven. Je kunt de teksten of afbeeldingen aanpassen naar een meer volwassen taal of beeld. Gebruik zoveel mogelijk concrete en expliciete taal. Zorg ervoor dat je zinnen niet meer dan 5-7 woorden bevatten.
Maak een sekswoordenboek
Stel samen met de leerlingen een sekswoordenboek op. Spreek af welke termen je op school gaat gebruiken en gebruik deze ook consequent. Spreek ook af wanneer deze termen wel en niet gebruikt mogen worden en tegen wie.
Fotomateriaal op digibord
Maak gebruik van beeldmateriaal, zoals tekeningen, foto’s, picto’s en filmpjes. Hiermee kunnen jouw leerlingen zich een duidelijker beeld vormen. Gebruik lespakketten met korte teksten en veel visueel materiaal. Je kunt deze aanvullen met fotomateriaal van de leerlingen zelf. Vergroot afbeeldingen zo nodig en teken in de afbeeldingen met kleur om de processen duidelijk te maken (zoals bij menstruatie en zaadlozing).
Zien en voelen
Maak gebruik van concreet, realistisch en eenduidig materiaal. Laat alles expliciet zien en voelen, zoals tampons, condooms en kunstpenissen en -vagina’s. Besteed aandacht aan de overgang van concrete materialen naar afbeeldingen.
Check of leerlingen je begrijpen
Vraag regelmatig of uw leerlingen de uitleg hebben begrepen. Laat ze het in hun eigen woorden uitleggen. Herhaling is belangrijk: laat onderwerpen en lessen regelmatig terugkeren. Let op! Trap niet in de valkuil van de sociaal wenselijke antwoorden of aangeleerde zinnen van leerlingen. Een voorbeeld hiervan is: “Porno is niet zoals het in het echt gaat”. Sommige leerlingen hebben geleerd om dit te zeggen, maar begrijpen niet altijd wat dit betekent.
Sociaal netwerk
Ondersteun leerlingen in het samen verkennen van buitenschoolse activiteiten. Daarmee kunnen zij hun sociale netwerk versterken.
Privacy
Creëer op school veilige plekken met voldoende privacy, waar leerlingen in rust met elkaar over persoonlijke onderwerpen kunnen praten. Bijvoorbeeld in pauzemomenten of na schooltijd.
Weerbaarheid
Besteed extra aandacht aan het herkennen en benoemen van wensen en grenzen op seksueel gebied en in seksueel gedrag. Spreek ook af wanneer en waar seksueel gedrag wel of niet acceptabel is.
Internet en sociale media
Besteed nadrukkelijk en geregeld aandacht aan het veilig gebruik van internet en sociale media. Met name bij het bezoeken van seksueel getinte websites.