Seksuele vorming aan leerlingen met autismespectrumstoornis (ASS)
Leerlingen met autisme worden verliefd, gaan relaties aan en hebben seksuele gevoelens. Leerlingen met ASS kunnen prikkels anders ervaren. Dat geldt dus ook voor de prikkels in hun lijf en de prikkels van anderen. Dit heeft invloed op de seksuele vorming en ontwikkeling van leerlingen met ASS. ASS kent vele vormen en uitingsvormen.
“Als je een leerling ontmoet met ASS dan heb je slechts één persoon ontmoet met ASS.”Jeroen de Winter
Sekswoordenboek
Resie de Bakker, Mariëtte van Leuken en Lieke Kuppens gebruiken tijdens hun lessen seksuele vorming het sekswoordenboek (download 5,6 MB). Voor leerlingen met autisme is taal- en woordbegrip essentieel. Met het sekswoordenboek kunnen zij hun woordenschat uitbreiden. Het bestaat uit werkbladen op alfabet, met duidelijke illustraties.
Tips bij lessen seksuele vorming
Hieronder lees je onze tips rondom het geven van seksuele vorming aan kinderen met autismespectrumstoornis (ASS).
Geef me de 5
Maak bij seksuele vorming bij kinderen met ASS gebruik van het ‘Geef mij de 5’-principe
- Wat is mijn taak?
- Hoe voer ik hem uit?
- Waar vindt het plaats?
- Wanneer moet ik het doen?
- Wie is erbij betrokken?
Lees hier meer over deze methode.
Positieve insteek
Bij kinderen en jongeren met ASS is het belangrijk om vanuit een positieve insteek seksuele vorming te geven. Benadruk wat wél mag, in plaats van wat niet mag. Geef duidelijk mee welk seksueel gedrag in een bepaalde context oké is. Je kunt hierbij gebruik maken van het
Taalgebruik
Taalgebruik is belangrijk bij de seksuele vorming, ook bij kinderen en jongeren met ASS. Wees expliciet en helder in je taalgebruik. Leer kinderen de juiste woorden voor hun lichaam, vergeet hierbij niet de woorden voor de geslachtsdelen (clitoris, vulva, penis/piemel). Besteed aandacht aan verschillende manieren om aan seksualiteit te referen (zoals synoniemen en figuurlijk taalgberuik) en aan het gebruik van verschillende woorden in verschillende situaties (scheldwoorden, straattaal, schuttingtaal, medische taal, omgangstaal). Wees je bewust van dat je secuur alle stappen van een handeling omschrijft, bijvoorbeeld dat je een condoom pas af doet nadat je klaar bent met de seks. Geef heldere en duidelijke uitleg over seksuele en genderdiversiteit, loop bijvoorbeeld alle letters van lhbtiqap+.
(Groeps)regels
Maak met de leerlingen in de klas regels en afspraken concreet: schrijf samen op welk gedrag er in welke situatie van de leerling wordt verwacht. Doe dit ook bij de uitleg van sociale regels. Maak hierbij gebruik van visuele ondersteuning (zoals pictogrammen, foto’s, illustraties), en maak gebruik van het ‘Geef me de vijf’-principe.
Als je regels voor de groep formuleert, sluit dan aan bij de leerling met de jongste ontwikkelingsleeftijd, zodat iedereen in de groep het begrijpt. Probeer deze regels positief te beschrijven (wat mag wél, in plaats van wat mag niet).
Sociale media en internet
Stimuleer veilig gebruik van internet en sociale media. Leerlingen met autisme kunnen deze media gebruiken bij het leggen van contacten (bijvoorbeeld via gesprekken over games). Het kan hen helpen om vriendschappen te onderhouden en sociale vaardigheden te ontwikkelen. Wees ook hier positief in je boodschap: leg uit hoe je social media leuk maakt. Gebruik hierbij de 5 stappen van ‘Geef me de 5’.
Herhaling en oefening
Oefen het gebruik van digitale middelen. Open bijvoorbeeld een digitale groep voor de hele klas, zodat je als docent de berichten kunt lezen. Dan weet u precies waar je aan moet werken en kun je oefenen hoe je met elkaar communiceert.
Veilig online
Besteed geregeld aandacht aan het veilig gebruik van internet en sociale media. Met name bij het bezoeken van (seksueel getinte) websites. Gebruik in je lessen ook websites waar leerlingen meer informatie kunnen lezen of terecht kunnen met vragen, als bijvoorbeeld www.sense.info.
Herhaling en oefen
Het is bij seksuele vorming met jongeren met ASS belangrijk dat boodschappen veel herhaald en geoefend worden. Gebruik veel voorbeelden (laat verschillende soorten ondergoed zien bij verschillende lichamen), wees specifiek (gebruik de ‘Geef me de 5’-methode) en pas op met het woord ‘normaal’ (kinderen en jongeren met ASS kunnen dit heel letterlijk nemen en hiervan onzeker worden).