Goede voorbeelden lessen relationele en seksuele vorming in het basisonderwijs
Op deze pagina vind je een aantal goede voorbeelden van scholen in het basisonderwijs die op structurele wijze in een doorlopende leerlijn aandacht bieden aan relationele en seksuele vorming.
Meer dan alleen seksuele voorlichting
Bij seksuele voorlichting gaat het alleen om kennisoverdracht. Relationele en seksuele vorming gaat om het aanleren van vaardigheden en attitudes over relaties en seksualiteit. Door goede relationele en seksuele vorming op school krijgen kinderen meer leeftijdsadequate kennis over hun eigen lichaam, relaties en seksualiteit en leren respectvol met elkaar om te gaan. Daarvoor is een doorlopende leerlijn nodig en structurele aandacht voor relaties en seksualiteit
Goed voorbeeld 1: Wensen en grenzen met Week van de Lentekriebels
De Week van de Lentekriebels is een nationale projectweek waarin je als school een week lang lesgeeft over weerbaarheid, relaties en seksualiteit. De projectweek helpt om deze thema’s structureel in het schoolplan op te nemen.
Groene smiley, Rode smiley, vraagteken
Tijdens de Week van de Lentekriebels op Basisschool ’t Ven in Rosmalen hebben de leerlingen geoefend met wensen en grenzen. Samen hingen de kinderen een groene en rode smiley op en een met een vraagteken. Daarna konden ze gaan oefenen door bij elke situatie naar de smiley met ja, nee of twijfel te lopen. Wil jij een knuffel van je vader als je verdrietig bent? Wil je aan je haar getrokken worden? Een schouderklopje van juf of meester? Met een onbekende spelen? De kinderen krijgen telkens tijd om hun antwoord toe te lichten.
In het volgende gedeelte van de les mogen de leerlingen oefenen met nee zeggen. De kinderen mogen in groepjes elkaar om de beurt moeten uitdagen om nee te zeggen op een zelf verzonnen opdracht of vraag. Dat gaat er soms rumoerig aan toe. De kinderen verzinnen fraaie onderwerpen, komen af en toe heel dicht bij elkaar, laten hun stem zo veel mogelijk zakken, trekken boze gezichten en schieten daarbij soms ook in de lach. ‘Ik zeg dat je mee gaat in de achtbaan!’ ‘En ik zeg nee!!’ ‘Ik mag jou schoppen!’ ‘Neee!!’ ‘Vertel de hele klas wat jouw geheim is.’ ‘Nee dat doe ik niet, dat ga ik echt nooit doen.’
Wat maakt dit een goed voorbeeld?
- Een laagdrempelige start door de themaweek en voorbereide materialen
- Kinderen al vroeg bekend maken met wensen en grenzen
- Projectweek helpt structureel tijd te besteden aan relationele en seksuele vorming
Tips om zelf aan de slag te gaan:
- Doe ook mee aan de Week van de Lentekriebels
- Bekijk alle lesmaterialen voor de basisschool
Goed voorbeeld 2: een les over seksuele diversiteit met ervaringsdeskundige van COC
Groep 8 van de Prof. Kohnstammschool in Utrecht krijgt een speciale les over relaties, seksualiteit en vlinders in je buik in het kader van de Week van de Lentekriebels. De les staat in het teken van seksuele diversiteit en wordt niet verzorgd door vaste juf Suzanne maar door gastdocente en ervaringsdeskundige Florien van het COC.
Na een voorstelrondje waarbij Florien vertelt dat ze op zowel mannen als vrouwen valt en getrouwd is met en vrouw, kijken de leerlingen de film ‘Uitgesproken’. Daarin wordt een groep jongeren geportretteerd en hun (voor)oordelen rondom homoseksualiteit. Wat gebeurt er als je beste vriend homo blijkt te zijn en sommige van je vrienden en vriendinnen daar nogal afwijzend of zelfs agressief op reageren? Laat je je vriend dan stikken of houd je de vriendschap in stand? De klas is het unaniem eens dat ze wel vrienden willen blijven, hoewel een enkeling het wel raar zou vinden als hun vriend(in) verliefd op hen zou worden.
Florien vertelt haar verhaal aan de klas en ze mogen heel veel vragen stellen. Zij werd namelijk eerst verliefd op een jongen en later op een meisje. Dat leidde eerst tot veel verwarring en onrust, totdat zijzelf en haar naasten dit accepteerden. ‘Ik had mijn ouders over de telefoon verteld dat ik biseksueel was. Mijn moeder belde meteen de rest van de familie, inclusief mijn opa en oma en iedereen vond het fantastisch. Ik kreeg echt het gevoel dat ze een feestje voor me bouwden en ik vond het geweldig!’
De kinderen praten samen over hoe het is als je twee vaders of twee moeders zou hebben, of ze dit zelf zouden willen, of je als LHBTI+ wordt geboren of dat je een keuze hebt en wat ze zouden doen als iemand verliefd op ze is. ‘Als ik zelf geen homo ben, vind ik het leuker als er een meisje verliefd op me is.’ ‘Het maakt me niet uit maar ik zou wel bang zijn dat ik iemand verdriet doe als ik niet op hem of haar ben.’ ‘Ik vind het leuker als er iemand verliefd op je is met wie het ook echt zou kunnen!’ ‘Als er iemand verliefd op je is, is dat eigenlijk altijd een compliment!’
Wat maakt dit een goed voorbeeld?
- Aandacht voor seksuele en genderdiversiteit
- Gastles nodigt uit tot empathie en respect
- Goede voorbereiding op de pubertijd: daarna staan leerlingen minder open.
Tips om aan de slag te gaan:
- Meld je aan voor de volgende Week van de Lentekriebels
- Doe mee aan Paarse Vrijdag
- Richt een GSA (Gender Sexuality Alliance) op
- Neem contact op met COC Nederland.