Situaties tijdens het lesgeven

Omgaan met diversiteit op het gebied van seksualiteit

In een klas kunnen leerlingen ook verschillen in opvattingen en waarden en normen over seksualiteit. Soms leidt dit tijdens lessen over seksuele vorming tot heftige discussie es met confronterende of grensoverschrijdende uitlatingen. Hoe ga je daar mee om?

Tips hoe om te gaan met diversiteit

• Wees je ervan bewust dat groeps- en individuele opvattingen over seksualiteit niet alleen tussen, maar ook binnen een cultuur of religie (kunnen) verschillen.
• Benoem de verschillen tussen culturen en religies, maar sta vooral stil bij de overeenkomsten.
• Laat de leerlingen vooral zelf uitleggen welke betekenis ze zelf geven aan seksualiteit.
• Probeer bij het bespreken van seksualiteit onderscheid te maken tussen (medische of wetenschappelijke) feiten en meningen. Laatstgenoemde zijn gebaseerd op persoonlijke ervaring, opvoeding, geloof en cultuur.
• Probeer de voorlichting zo neutraal mogelijk te houden; de relatief liberale houding van Nederlanders tot relaties, voorhuwelijkse seks, homoseksualiteit en abortus kan voor sommige jongeren erg verwarrend of te confronterend zijn.
• Geef aan dat het niet nodig is dat iedereen het met elkaar eens wordt, maar dat begrip en acceptatie van elkaars opvattingen, een uiting is van respect.
• Wees ‘nieuwsgierig’, vraag leerlingen om hun mening te verduidelijken in plaats van afkeurend te reageren. Door dit te doen, stimuleer je mogelijk een open houding tussen leerlingen onderling.
• Het is wel belangrijk dat je als docent ingrijpt als leerlingen zich onderling normatief of respectloos uitlaten. Denk bijvoorbeeld aan uitlatingen als ‘Marokkanen zijn ..’, ‘jongens willen altijd’ of ‘homo’s zijn vies’.
• Wijs de leerlingen op de internationale seksuele rechten, ondertekend door 140 landen, die stellen dat jongeren het recht hebben om goed geïnformeerd te zijn en zelf te kunnen bepalen of, wanneer, met wie, en hoe vaak ze seks willen hebben.

Vragen van leerlingen over seksuele vorming

Tijdens lessen over seksuele vorming kunnen leerlingen je allerlei vragen stellen over seks. Je maakt het onderwerp bespreekbaar door de vragen adequaat te beantwoorden en er niet van te schrikken. Soms is dat lastig, vooral als de vragen onverwacht, persoonlijk of misschien provocerend zijn. Hoe ga je daar mee om?

• “Met hoeveel mannen en vrouwen bent u tot nu toe naar bed geweest?”
• “Welk standje heeft uw voorkeur?“​
• “Waarom hebben mensen anale seks? Dat doen alleen homo’s, toch?”

Krijg je te maken met één van bovenstaande of andere lastige vragen ga dan eerst na waar deze vraag vandaan komt. Proberen de leerlingen te provoceren, verhullen ze een eigen vraag, willen ze stoer doen of alleen maar aandacht trekken? Of zijn ze oprecht geïnteresseerd in een antwoord? Neem wat tijd voordat je reageert en ga na of je hier wel persoonlijk op wilt antwoorden. Boos worden of het stellen van een vergelijkbare wedervraag naar de leerlingen komt de les zelden ten goede.

Nieuwsgierig naar seksualiteit

Veel pubers zijn erg nieuwsgierig naar alles wat met seks te maken heeft. Dat ze je persoonlijke vragen stellen, is daar een uiting van. Het hoeft zeker niet te betekenen dat ze er op uit zijn om je een ongemakkelijk gevoel te geven. Het is goed hen te laten merken dat er niets mis is met oprechte nieuwsgierigheid en dat ze zulke vragen in een veilige situatie best mogen stellen. Maar laat zien dat openheid niet betekent dat iemand alles over zichzelf moet vertellen. Iedereen heeft recht op privacy en bepaalt dus wat hij of zij met anderen deelt.

Tips voor het beantwoorden van (lastige) vragen van leerlingen

• Honoreer de vraag. Bijvoorbeeld: “Goed dat je deze vraag durft te stellen”.
• Nodig leerlingen uit ook zelf antwoorden te bedenken. Hierdoor kun je zien wat leerlingen zelf al weten over het onderwerp. Of laat hen zelf op zoek gaan naar informatie, bijvoorbeeld via www.sense.info.
• Vraag door en nodig leerlingen uit zelf een mening te vormen over een onderwerp. Geef geen morele antwoorden, maar objectieve feitelijke informatie.
• Plaats de gevraagde informatie in een breder perspectief. Bijvoorbeeld: “Het is niet zo belangrijk om te weten op welke leeftijd ik voor het eerst seks heb gehad. Het is veel belangrijker om te weten, dat iedereen zelf bepaalt wanneer hij of zij hier aan toe is.”
• Nodig leerlingen uit na te denken over de leeftijd waarop zij zelf voor het eerst seks zouden willen hebben en onder welke condities ze dit zouden willen.
• Beantwoord een lastige vraag met een grapje, als dit past bij jouw manier van lesgeven.

Reacties van leerlingen over seksuele vorming

Lessen seksuele vorming kunnen leiden tot uiteenlopende reacties van de leerlingen. Sommigen worden onrustig, maken grappen of dagen je uit met persoonlijke of andere ongemakkelijke vragen. Andere leerlingen wenden de hele les beschaamd het hoofd af. Hoe ga je daarmee om?

Tips hoe om te gaan met reacties van leerlingen

• Ga niet voorbij aan dat wat er gebeurt, vraag eventueel naar uitleg van een bepaalde opmerking of grap.
• Lastige vragen of discussies? Vraag de leerlingen wat zij zouden antwoorden of doen voordat je een antwoord geeft of ingrijpt.
• Vertel verlegen leerlingen na de les dat het je opviel dat ze stil waren. Vraag hen wat hiervan de reden was. En of je iets kunt doen waardoor ze zich beter voelen in de volgende les.
• Maak het persoonlijker, bijvoorbeeld door het stellen van vragen zoals: ‘Stel dat iemand iets kwetsends over jou zou zeggen …’, of ‘Wat als dit over je broer/zus gezegd zou worden?’.
• Probeer te veralgemeniseren of persoonlijke verhalen breder te trekken door betrouwbare kennis, bijvoorbeeld bevindingen uit onderzoek, te geven.
• Geef aan dat persoonlijke opvattingen niet goed of fout zijn; iedereen mag die hebben. Maar bij discussies hierover is het niet de bedoeling andere leerlingen opzettelijk te kwetsen.