Hoe reageer ik op gedrag of vragen?

De criteria van het Vlaggensysteem helpen je om seksueel getint gedrag van kinderen te duiden en beoordelen.

9 Voorbeeldsituaties op een rij (op volgorde van leeftijd):

1.  Bij het verschonen van een jongetje van 1 jaar zie je dat hij een stijf piemeltje heeft. Is dit normaal?

Een lichamelijke erectie bij baby’s is heel normaal en heeft niets te maken met opwinding. Het heeft niks te maken met de handelingen die jij uitvoert, het is een puur lichamelijke reactie. Ga gewoon door met verschonen. Wél handig het piemeltje naar beneden in de luier te vouwen voor je die dichtdoet, anders plast hij boven de luier uit.

2.  Een meisje van 2 jaar zit vaak aan haar vulva. Hoe ga je hiermee om?

Vanaf circa 16 maanden raken kinderen hun geslachtsdelen doelgericht aan (daarvoor toevallig).

Het aanraken en stimuleren van de geslachtsdelen op deze leeftijd is iets waar opvoeders soms van schrikken. Er is alleen niets vreemds aan, het hoort bij de ontwikkeling. Je ziet bijvoorbeeld dat kinderen dit doen als de luier af gaat bij het verschonen of voordat zij gaan slapen.

Verbied het niet, dan geef je je kind het gevoel dat zijn piemel of haar vulva verboden terrein is. Afleren hoeft ook niet, dit is normaal gedrag en heeft niet dezelfde betekenis als bij volwassenen die zichzelf aanraken. Je kunt het meisje bijvoorbeeld wel vertellen dat ze zichzelf alleen aanraakt als ze er geen andere mensen bij zijn, bijvoorbeeld thuis op haar kamertje: ‘Dat geeft je vast een fijn gevoel. En dat mag ook. Maar niet hier, dat is niet netjes waar anderen bij zijn. Dat mag je bijvoorbeeld doen thuis op jouw eigen kamertje.’

Dit uitleggen is natuurlijk wel afhankelijk van de precieze leeftijd. Hele jonge kinderen begrijpen nog niet wat je bedoelt, je kunt ze dan ook met iets leuks afleiden van waar ze mee bezig zijn. Je laat dan voelen dat het niet mag, maar zorgt er wel voor dat het gedrag op dat moment stopt.

3.  Een jongetje van 3 jaar gaat graag met andere kinderen naar de wc, vooral als het meisjes zijn. Wat moet ik hiermee doen?

Jonge kinderen zijn nieuwsgierig. Verschillen tussen jongens en meisjes, en dus ook verschillen tussen de geslachtsdelen, zijn voor kinderen van deze leeftijd heel interessant. Daar kijken ze graag naar, bijvoorbeeld op de wc. Dit is normaal gedrag en hoort bij deze leeftijd.

Je kunt hem laten gaan. Je kunt ook samen met het jongetje een boekje lezen en hem zo de verschillen tussen jongens en meisjes laten zien. Óf je kunt hem, als het vaak gebeurt, afleiden met iets anders. Wél goed om in de gaten te houden dat ze niets doen wat een ander kind niet leuk vindt. Zo geef je ze grenzen. ‘Jullie mogen best even kijken naar elkaar, als jullie dat allebei willen. Maar doe niets waar de ander geen zin in heeft, of wat de ander niet leuk vindt.’

4. Een kind van 3 wijst in bad nieuwsgierig naar jouw borsten en vraagt: ‘Wat is dat?’

Kinderen zijn nieuwsgierig naar het lichaam van anderen. Wat is een jongen, wat is een meisje? Wat is papa? Wat is mama? En hoe kan je dat zien? Maak gebruik van die nieuwsgierigheid. Geef je kind eerlijk antwoord als het vragen heeft. Leg het op een makkelijke manier uit en benoem het lichaamsdeel gewoon bij de naam.

5.  Twee kindjes van 4 jaar roepen giechelend ‘poep’ of ‘piemel’ of andere ‘vieze’ woorden. Hoe stop ik dit?

Kinderen krijgen op een gegeven moment door dat bepaalde woorden bij volwassenen een reactie uitlokken. Daarom gaan ze die woorden herhalen. Geef hier zo min mogelijk aandacht aan, dan gaat de lading van die woorden af. Hoe ongemakkelijker of bozer je wordt, hoe meer lading het woord krijgt en dus hoe spannender om het te roepen. Kortom, de beste oplossing: negeren.

Je kunt er ook een spelletje van maken, bijvoorbeeld dat ze elke dag (of elke week) vijf minuten lang net zo veel vieze woorden mogen zeggen als ze zelf willen. En verder niet. Dan is de lol er waarschijnlijk ook snel van af.

6.  Een kind van 4 jaar trekt uit nieuwsgierigheid de broek van een ander kind naar beneden. Hoe moet ik reageren?

Je kunt vertellen hoe de lichaamsdelen heten die een kind wil zien of wil laten zien. Je kunt ook vertellen dat iedereen een piemel of een vulva heeft en dat het kind daar trots op mag zijn. Maar ook dat het niet netjes is deze in het openbaar/aan iedereen te laten zien.

Daarnaast kun je vertellen dat je alleen je geslachtsdeel mag laten zien als een ander kind dat ook wil zien. En dat je nooit zonder toestemming de broek van iemand anders naar beneden mag trekken. Zo leer je kinderen dat zij grenzen aan mogen geven en ook dat ze naar de grenzen van de ander horen te luisteren.

7.  Twee kindjes van 5 spelen graag doktertje. Moet ik dit toelaten?

Alleen als beide partijen het plezierig vinden en het veilig is. Je kunt hier spelregels afspreken: als je geen zin hebt in doktertje spelen, hoef je het niet te doen; een ander niet dwingen; niets in gaatjes steken; een ander geen pijn doen. Veel kinderdagopvangcentra gebruiken de ‘onderbroekenregel’ waarbij duidelijk met de kinderen wordt afgesproken dat de onderbroek tijdens het spel aan moet blijven.

8. Een meisje van 5 jaar vraagt ‘waar komen baby’s vandaan?’. Hoe kan ik dit uitleggen?

Je kunt peuters en kleuters gewoon eerlijk antwoord geven. Je kunt bijvoorbeeld zeggen: ‘Een zaadje van een papa komt bij een eitje van een mama. Daar groeit een baby uit, in de buik van de mama. Als het baby‘tje groot genoeg is, komt het uit de vagina van de mama naar buiten.’ Als je kind meer wil weten, kun je ook meer vertellen. Je kunt ook een boek met plaatjes gebruiken.

Maak het simpel, houd het kort. Voor een kind is zo’n vraag eigenlijk niet anders dan een vraag over zijn speelgoed. Wij volwassenen geven de vraag en/of het antwoord een seksuele lading. Die heeft een jong kind nog niet. Die krijgt het antwoord en gaat door waar het mee bezig was.

9.  Een jongetje van 6 jaar zegt dat hij verliefd is op zijn vriendje. Is hij homoseksueel?

Kinderen van deze leeftijd geven soms zelf al aan dat ze ‘verliefd’ zijn, bijvoorbeeld op hun moeder, juffrouw of konijn. Hiermee bedoelen zij dat ze iemand heel lief vinden. Je kunt aan te vragen wat dat voor hen betekent om verliefd te zijn. Daarmee laat je zien dat je hen serieus neemt. En dat hun gevoelens en mening hierover belangrijk zijn.