Deel van de algehele ontwikkeling
De seksuele ontwikkeling is onderdeel van de algehele ontwikkeling van ieder kind. Voor een gezonde ontwikkeling is het daarom belang om hen hierin op een ontspannen en positieve manier te begeleiden. Dan krijgen ze voldoende inzicht en vertrouwen om in de toekomst zichzelf te kunnen zijn, bewuste, veilige keuzes te maken en te handelen naar wat ze fijn vinden en wat niet.
Ontdek hier wat seksuele ontwikkeling inhoudt en welke ontwikkelingsfases er zijn.
Wat is seksuele ontwikkeling?
Verschillende ontwikkelingsfases
Test jouw kennis
Wat is seksuele ontwikkeling?
Seksuele ontwikkeling is het lichamelijke en geestelijke groeiproces van mensen rond hun seksualiteit. Seksualiteit en kinderen is een combinatie die vaak vragen oproept. Seksualiteit is toch zoenen en vrijen? Klopt, maar seksualiteit is – zoals je ook in onderstaande definitie van World Health Organization leest – veel meer dan dat. De seksuele ontwikkeling gaat onder andere over: lichaam, gevoelens, lichamelijke veranderingen, zelfbeeld, lekker in je vel zitten, verliefd zijn, vriendschap, relaties, voortplanting, seksuele gevoelens en -gedrag, normen en waarden en wat iemand wel fijn vindt (wensen) en wat niet (grenzen).
Het klinkt misschien gek, maar de seksuele ontwikkeling begint al vanaf de babytijd. Vanaf dan ontdekken kinderen hun lichaam en gevoelens die ze daarbij hebben. Dit heeft tot aan de puberteit nog geen enkele seksuele betekenis, want tot die tijd kennen ze nog geen gevoelens van lust of opwinding. Met elke leeftijdsfase verandert het gedrag van kinderen en willen zij andere dingen weten.
Basiskennis voor pedagogisch medewerkers
Ieder kind ontwikkelt zich in een eigen tempo en op een eigen wijze. Ze leren van wat zij zien in hun omgeving, door vragen te stellen en door te ervaren. Ze leren in interactie met zichzelf en hun omgeving. Ze doen kennis en vaardigheden op en leren hun mening te vormen ten aanzien van aan seksualiteit gerelateerde onderwerpen.
Veel gedrag en vragen van kinderen zijn passend bij hun leeftijd- en ontwikkelingsfase. Om dat te beoordelen helpt het basiskennis van de gezonde seksuele ontwikkeling te hebben. Dit ondersteunt tevens in het adequaat reageren op kinderen. Tenslotte draagt het bij aan communicatie met collega’s en ouders.
Verschillende factoren kunnen de seksuele ontwikkeling beïnvloeden: biologische aanleg, individuele psychologische kenmerken (emoties, motivaties en cognities) en sociaal-culturele factoren. Dit betekent dat de seksuele ontwikkeling ook beïnvloed wordt door de waarden en normen van degenen die een kind begeleiden, dus ook door de waarden en normen van pedagogisch medewerkers en gastouders.
Verschillende ontwikkelingsfases
Met elke leeftijdsfase verandert het gedrag van kinderen en willen zij andere dingen weten. Voor een gezonde ontwikkeling is het belangrijk om jouw kind op een ontspannen en positieve manier te begeleiden bij elke fase. Hieronder een beknopte uitleg van ontwikkelingen per fase.
Download de brochure Seksuele ontwikkeling van kinderen 0-18 jaar
0-2 jaar - ontdekken
Baby’s en peuters ontdekken hun eigen lichaam door te kijken en te voelen. Ze worden graag geknuffeld. Dat versterkt hun eigenwaarde, zij voelen zich daardoor geliefd en het is belangrijk voor een veilige hechting
2-4 jaar - nieuwsgierigheid naar het lichaam
Op deze leeftijd zijn ze nieuwsgierig naar hun lichaam en dat van anderen. Zo raken ze hun eigen geslachtsdelen aan, bekijken ze hoe anderen eruitzien en ontdekken ze verschillen tussen een jongetje en een meisje. Allemaal gedrag dat hoort bij een gezonde ontwikkeling.
4-6 jaar – leren en spelen
Als ze ouder worden gaan ze spelletjes spelen om te ontdekken hoe verschillende lichamen eruit zien en willen ze van alles weten. Ze stellen vragen als ‘Waar komen baby’s vandaan?’. In deze fase is het goed kinderen regels mee te geven, zoals dat ze nooit iets hoeven te doen wat ze niet fijn vinden, dat ze altijd vragen of een ander iets oké vindt en dat ze elkaar nooit pijn mogen doen. Ook geef je regels mee als het gaat om bloot zijn of het aanraken van het eigen geslachtsdeel. Bijvoorbeeld dat je dit niet doet waar anderen bij zijn, dat je piemel of vulva van jou is en dat niemand dat zomaar mag aanraken.
6-9 jaar – beetje spannend
De meeste kinderen stellen vanaf hun zesde jaar steeds meer vragen over seksualiteit. Daarnaast ontdekken ze in deze fase hoe het voelt om verliefd te zijn. Veel kinderen zeggen verliefd te zijn, maar vaak betekent dit dat ze iemand lief vinden. Het verschil tussen vriendschap en verliefdheid wordt steeds duidelijker. Kinderen worden zich in deze fase ook steeds bewuster van zichzelf en van de mening van anderen. Ze vergelijken zichzelf met anderen en gaan zich meer gedragen naar hoe zij zien of denken dat jongens en meisjes zich ‘horen’ te gedragen.
9-12 jaar – bijna puber
Veel kinderen krijgen in deze fase meer schaamtebesef en douchen of uitkleden doen ze ineens niet meer met anderen erbij. Ze vragen zich af of hun lichaam wel normaal is en kunnen daar onzeker van worden. Sommigen krijgen nu voor het eerst ’verkering’. Vanaf een jaar of 10, net voor de puberteit, worden ze nieuwsgierig naar seks. Het ene kind wil er álles over weten en de ander vindt het vies of schaamt zich erbij.
