Veilig klimaat
Een school moet ervoor zorgen dat leerlingen zich hier altijd veilig voelen. Dit betekent dat ook duidelijk is wat de normen en waarden zijn rondom seksueel gedrag in en om de school. Welk gedrag is wel of niet acceptabel, welke begeleiding is gewenst en welk gedrag dient gecorrigeerd of afgekeurd te worden.
Onveiligheid in het basisonderwijs
Uit de sociale monitor Sociale veiligheid (2010- 2012, ITS) kwam naar voren dat kinderen in het primair onderwijs zich niet altijd veilig voelen op school. Verbaal en seksueel geweld komt in het speciaal onderwijs vaker voor dan in regulier onderwijs. Zestien procent van de leerlingen in het p(s)o heeft in 2012 ervaring met seksueel geweld als slachtoffer, getuige of dader.
Ook homonegatief gedrag komt in het p(s)o voor. Drie op de tien kinderen denkt dat homoseksuele leerlingen niet open kunnen zijn over hun seksuele voorkeur. Drie op de tien leerlingen durft niet te vertellen dat ze homoseksueel of lesbisch denken te zijn.
Seksueel gedrag of grensoverschrijdend gedrag?
Het is soms lastig om te bepalen wanneer seksueel gedrag gezond of zorgwekkend is. Het Vlaggensysteem biedt houvast met een aantal spelregels. Dit helpt je om seksueel gedrag te interpreteren. Lees hier meer over het Vlaggensysteem en over mogelijkheden tot begeleiding of verwijzing.
- Ontwikkelingsleeftijd. De meeste leerlingen experimenteren met seksueel gedrag. Zo ontdekken ze hun eigen lichaam, eigen wensen en grenzen en maken ze zich sociale regels eigen. Ze tasten op seksueel gebied grenzen af en ook daar moeten ze in bijgestuurd worden. Volg de seksuele ontwikkelingsfase van jouw leerling op sociaal-emotioneel niveau en kijk ook naar de lichamelijke ontwikkelingsfase. Zo kun je goed inschatten of het gedrag past bij de ontwikkelingsleeftijd van de leerling.
- Veilig of grensoverschrijdend? Om in te schatten of seksueel gedrag van een leerling gezond, veilig, ongewenst of grensoverschrijdend is, kun je onderstaande spelregels gebruiken.
- Wederzijdse toestemming. Leerlingen doen spelletjes, zijn nieuwsgierig. Een belangrijk criterium bij het interpreteren van seksueel gedrag is: wil de leerling het zelf? Wil de andere leerling het ook? Vinden beide leerlingen het seksuele gedrag prettig?
- Vrijwilligheid. Kiest de leerling er zelf voor? Durft de leerling nee te zeggen? Is de leerling in staat om nee te zeggen als hij of zij het niet wil?
- Gelijkwaardigheid. Zijn de leerlingen even oud, sterk, slim, populair? Of is er sprake van een machtsverschil?
- Ontwikkelingsadequaat. Doet de leerling niets waar het te jong of te oud voor is? Past het seksuele gedrag bij de ontwikkelingsleeftijd van het kind?
- Context adequaat. Is het seksuele gedrag van de leerling gepast, stoort of choqueert het anderen in de omgeving niet?
- Zelfrespect. Heeft de leerling zicht op de gevolgen van zijn of haar gedrag? Neemt het geen risico’s die schadelijke gevolgen kunnen hebben?
Praktische maatregelen om seksueel riskant gedrag te voorkomen
- geen afgesloten toiletruimten
- toezicht houden op het plein, in vrije uren en overblijven
- een pornofilter op de computers
- gedragsregels rondom seksueel gedrag zichtbaar in de school ophangen
- toezien op naleving van gedragsregels
- vragenlijst laten invullen door leerlingen om gevoel van veiligheid te peilen
De GGD kan de school handvatten aanreiken om de sociale veiligheid te bevorderen op thema seksuele gezondheid. Zie voor meer informatie www.schoolenveligheid.nl
Visie, beleid en protocollen
Een schoolbrede visie helpt om seksueel overschrijdend gedrag te voorkomen en stimuleert gezonde seksuele vorming. Beleid zet deze visie rondom seksualiteit om in duidelijke doelen, activiteiten, rollen en verantwoordelijkheden. Daarnaast is het belangrijk de protocollen of codes te kennen als er zich misbruik of seksueel grensoverschrijdend gedrag zich voordoet.