Thema Week van de Lentekriebels 2023: ‘Wat vind ik fijn?’

‘Wat vind ik fijn?’

Soms ligt bij relationele en seksuele vorming de nadruk op het gevaar van seksualiteit (risico-preventie), terwijl juist het vooropstellen van positieve ervaringen en consent, de autonomie van kinderen het meest versterkt. Dit wordt ook wel positieve seksuele vorming genoemd.

Door seksualiteit op een open en positieve manier te bespreken, haal je het taboe eraf en schep je ruimte voor leerlingen om hier openlijk vragen over te stellen. Een positieve insteek betekent niet dat je de risico’s negeert, maar in plaats van negatieve uitkomsten en gevaren te benadrukken, geef je de leerlingen mee dat relationele en seksuele ervaringen vooral positief zouden moeten zijn.

Je kunt in de les aandacht besteden aan het leren kennen van het lichaam, een positief zelfbeeld en zelfbewustzijn. Kennis van deze onderwerpen is een belangrijke voorwaarde voor positieve seksuele ontwikkeling van kinderen. Je kunt hierbij denken aan de volgende vragen:

• Leren kennen van je lichaam: Hoe ziet mijn lijf er uit? Wat zijn de overeenkomsten en verschillen met anderen? Hoe zien de geslachtsdelen er uit en welke namen zijn er allemaal voor? Wat is de functie van de geslachtsdelen en in het bijzonder van de clitoris. Welke veranderingen vinden er plaats in de puberteit?
• Positief zelfbeeld & zelfbewustzijn: Hoe kijk ik naar mijn lijf? Wat voelt fijn en wat niet? Waar en wanneer wil ik aangeraakt worden? En wat wil ik niet? Voel ik mij oke over mijn lijf? Welke impact hebben bepaalde schoonheidsidealen op mij? Hoe zit dat eigenlijk met seks en de media?
• Consent, praten over wensen & grenzen: Hoe laat ik het weten als ik iets fijn vind en hoe laat ik het weten als ik iets niet fijn vind? En hoe weet ik dat van een ander?

Gezonde ontwikkeling

De relationele en seksuele ontwikkeling van kinderen begint al in de babytijd en loopt door tot ze volwassen zijn. Dit klinkt misschien gek of zelfs een beetje ongemakkelijk, maar in elke leeftijdsfase verandert het gedrag van kinderen en willen kinderen andere dingen weten. In de kleutertijd hebben kinderen bijvoorbeeld vragen over hun eigen lichaam en de verschillen en overeenkomsten tussen jongens en meisjes. Kinderen van 9 tot 12 jaar zijn nieuwsgierig naar onderwerpen als verliefdheid, voortplanting, verschillen tussen jongens en meisjes en veranderingen in de puberteit. Tijdens lessen relationele en seksuele vorming bespreek je deze onderwerpen  en beantwoord je vragen die kinderen hebben op dit gebied. Daar hoort ook het bespreken van de geslachtsdelen bij.

Kinderen gaan experimenteren en spelen soms spelletjes. Denk hierbij aan het vergelijken van elkaars geslachtsdelen of ‘kus tikkertje’. Vanaf 7 jaar leren kinderen de sociale regels steeds beter kennen. Ze zijn soms verliefd en een enkeling heeft ‘verkering’. Sommige kinderen zijn erg geïnteresseerd in alles wat met seksualiteit te maken heeft. En anderen helemaal niet. Soms zitten ze aan hun geslachtsdelen, dat geeft een prettig gevoel. Dat hoort allemaal bij een gezonde ontwikkeling. Tussen het 10e en 12e jaar komen de kinderen in de puberteit. Er vinden dan behoorlijk wat lichamelijke en hormonale veranderingen plaats, waardoor pubers onzeker kunnen worden en nog meer vragen hebben.

Het is bij seksuele vorming belangrijk om aan te sluiten bij de ontwikkeling, vragen en interesse van kinderen. Dat betekent dat je bij de onderwerpen die je bespreekt, aansluit op hun leeftijd en leefwereld. Daarbij is het ook van belang om al op vroege leeftijd te beginnen met praten over wat ze fijn vinden, en wat niet. En hoe ze dat aan kunnen geven.

Door kinderen met positieve seksuele vorming te leren over hun lichaam, wat fijn voelt en hoe zij daarover kunnen praten, leren kinderen hun grenzen te bewaken en die van de ander te respecteren. En dan kunnen zij later, als ze seksuele relaties aangaan, ook beter hun eigen wensen en grenzen aangeven.  Zo werk je aan weerbaarheid en autonomie, ontwikkelen kinderen een positief zelf- en lichaamsbeeld en leren zij op een respectvolle manier met elkaar omgaan.

Handreiking ‘Positieve seksuele vorming’

Om leerkrachten te helpen het thema ‘Wat vind ik fijn?’ bespreekbaar te maken, is er een handreiking ontwikkeld. In de ‘Handreiking positieve seksuele vorming’ leer je over positieve seksuele vorming en krijg je een aantal concrete tips om zelf aan de slag te gaan met positieve seksuele vorming in de klas.

In de bijlage van de handreiking staan verschillende lessen die je kunt geven over positieve seksuele vorming.

Handreiking voor het speciaal onderwijs

Ook voor het speciaal onderwijs is een handreiking ontwikkeld. In de ‘Handreiking positieve seksuele vorming in het SO’ leer je over positieve seksuele vorming in het SO, en krijg je een aantal concrete tips om hiermee aan de slag te gaan in het SO.

In de bijlage van de handreiking staan verschillende lessen die je kunt geven over positieve seksuele vorming in het SO.

3D-clitoris, les geslachtsdelen en lesbrief

De clitoris is een belangrijk onderdeel van het lichaam van de vrouw en belangrijk voor de seksuele opwinding en genot van vrouwen. Het is daarom belangrijk om (in de bovenbouw) van het basisonderwijs ook de clitoris te bespreken, zoals je ook het mannelijk geslachtsdeel bespreekt.

Veel kinderen weten wat de piemel is, en welke functies de piemel heeft. Veel minder kinderen weten over de clitoris. Het is belangrijk dat zowel jongens als meisjes weten over het lichaam van een vrouw, en over de clitoris. Dan hebben zij gelijke kennis en het helpt in de gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Bovendien zijn ze op deze manier beter voorbereid om later prettige en gelijkwaardige relationele en seksuele ervaringen aan te gaan.

In deze aanvullende lesbrief leer je over de clitoris en hoe je de 3D-clitoris kunt gebruiken in de klas van het basisonderwijs (groep 6 t/m 8).

De clitoris mag ook niet ontbreken in de lessen over de geslachtsdelen. Bekijk hier de lessen over de geslachtsdelen voor groep 6 en groep 8. Ook in de lessen van Veiligwijs en Wonderlijk gemaakt komen deze thema’s aan de orde.

Er zijn helaas geen gratis 3D-clitorissen meer beschikbaar. Deze zijn tegen betaling te bestellen via de webshop.

3D-clitoris en lesbrief in het speciaal onderwijs

Ook in het speciaal onderwijs is het van belang dat kinderen leren over de geslachtsdelen, en weten hoe de clitoris eruit ziet. In deze aanvullende lesbrief leer je over de clitoris en hoe je de 3D-clitoris kunt gebruiken in het speciaal onderwijs (vanaf 10 jaar).

Didactische tips en lessuggesties

• Behandel dit onderwerp bij voorkeur binnen een les over relaties en seksualiteit. Gebruik hiervoor een erkende lesmethode.
• In de lesmethode Kriebels in je buik zit het thema in verschillende lessen verankerd. Bekijk hier de gratis demolessen uit Kriebels in je buik.

Webinar Positieve seksuele vorming en opvoeding

Arts-seksuoloog Rik van Lunsen en Rutgers-expert seksuele vorming Elsbeth Reitzema over het hoe en waarom van een positieve seksuele vorming en opvoeding. En een gezonde en veilige seksuele ontwikkeling van kinderen.

Films rondom de Week van de Lentekriebels

Speciaal voor de Week van de Lentekriebels heeft Netwerk Filmeducatie een aantal films geselecteerd die goed aansluiten bij het thema ‘Wat vind ik fijn’. Deze films zijn gratis toegankelijk en te bekijken via de website. Bij de films zitten kant-en-klare lessen waarmee jij direct het gesprek aan kunt gaan in jouw klas. De bijbehorende lessen zijn ontwikkeld door IDFA, Eye Filmmuseum, Taartrovers Film Festival en Nederlands Film Festival.

Ramadan tijdens de Week van de Lentekriebels

Tijdens de Week van de Lentekriebels 2023 begint de Ramadan op woensdag 22 maart na zonsondergang. De school kan ervoor kiezen, omdat de lessen relationele en seksuele vorming tijdens de Ramadan voor sommige leerlingen, leerkrachten en/of ouders als niet passend ervaren kunnen worden, om de lessen in een andere periode te geven. De lessen kunnen in het begin van de week (20, 21 en 22 maart) gegeven worden. Of de Week van de Lentekriebels wordt in de week ervoor georganiseerd. De school is vrij om de periode te kiezen waarin de lessen gegeven worden.

Idealiter besteedt de school niet alleen tijdens de Week van de Lentekriebels aandacht aan relationele en seksuele vorming. Goede seksuele vorming vindt structureel plaats, tijdens ieder leerjaar, verspreid over het leerjaar en met een erkende lesmethode.