Situaties op school

Botsende normen en waarden over seksualiteit

Studenten kunnen uiteenlopende opvattingen, normen en waarden over seksualiteit hebben door hun achtergrond, cultuur, religie of milieu. Soms leidt dit tijdens de les tot heftige discussies of uitlatingen. Hoe leid je dit in goede banen?

Stel een aantal basisregels op

• Begeleid het gesprek en voorkom heftige discussies.
• Creëer een veilige sfeer in de klas.

Betrek alle studenten

Er kunnen studenten in de klas zitten die het lastig vinden om openlijk over seks te praten met elkaar of met jongeren van het andere geslacht.

• Respecteer dat het voor studenten lastig kan zijn om hierover te praten. Zeker studenten die dit van huis uit niet gewend zijn.
• Benadruk dat de meeste mensen ooit in hun leven seks hebben en dat het goed is om je daarop voor te bereiden. Hierdoor kun je ervoor zorgen dat de seks fijn en veilig is op het moment dat je eraan toe bent.
• Seksuele vorming gaat ook over gevoelens. Studenten kunnen al ervaring hebben met verliefdheid, zoenen of strelen.
• De lessen zijn onderdeel van het onderwijs voor deze opleiding en het vak Gezondheid of Burgerschap. Voor sommige opleidingen zijn ze belangrijk voor de beroepscompetenties.
• Het kan helpen als de student niet over zichzelf hoeft te praten maar over een ‘ander’. Je kunt bijvoorbeeld een casus inbrengen en vragen wat de student zou doen in die situatie.
• Wijs de studenten op de internationale seksuele rechten, ondertekend door 140 landen.

Oordeel niet

• Bewaak dat er onderling respect is voor de verschillende opvattingen en meningen zolang deze niet kwetsend zijn voor de ander. Je kunt hierin zelf het goede voorbeeld geven.
• Stimuleer dat studenten vragen stellen aan anderen vanuit nieuwsgierigheid.
• Veroordeel geloofsopvattingen of de opvoeding of mening van ouders niet. Als studenten bijvoorbeeld zeggen: ‘mijn moeder vertelde me dat het maagdenvlies altijd bloedt bij een ontmaagding’, zeg dan niet dat dat onzin is. Vertel over het ontstaan van inzichten: ‘In de tijd dat jouw moeder hier informatie over kreeg, was er nog niet zo veel bekend over het maagdenvlies, intussen weten we meer door allerlei onderzoeken.’

Verdoezel verschillen niet

• Ga in op de verschillen tussen studenten. Laat studenten op elkaar reageren en laat juist ook studenten met andere meningen aan het woord. Zo wordt duidelijk dat er verschillende meningen zijn.
• Vraag door met open vragen en verbreed zo nodig naar andere studenten, andere situaties, andere geloofsopvattingen en andere invloeden (bv. van cultuur, opvoeding).

Vermijd discussies over religieuze voorschriften

• Grijp in als de les dreigt te verzanden in een discussie over (de interpretatie van) religieuze regels en voorschriften.
• Beëindig de discussie wanneer dit nodig is. Bijvoorbeeld: ‘Het is duidelijk dat we hierover van mening verschillen, dat kan. Je punt is duidelijk, nu gaan we verder met de les.’ Het is belangrijk om hierbij afstand te houden en niet afwijzend te reageren.

Seksueel grensoverschrijdend gedrag

Studenten kunnen seksueel grensoverschrijdend gedrag vertonen. Denk hierbij aan seksistische opmerkingen, seksuele intimidatie of homonegatief gedrag, pesten via internet, verspreiding van seksueel getinte filmpjes, sexting of grooming (als slachtoffer, omstander of pleger). Wat kan jij doen?

Voorbeelden van seksueel ongewenst of grensoverschrijdend gedrag

• een groep jongens die meiden op het schoolplein nafluiten of hen op andere manieren seksueel intimideert;
• een student die wordt gepest en buitengesloten omdat hij volgens geruchten homo zou zijn;
• student die blootfoto’s van medestudenten via whatsapp of mail verstuurt;
• meiden die zich seksueel uitdagend opstellen;
• docenten die ‘seksueel getint’ online contact hebben met studenten.

Tips hoe om te gaan met signalen van seksueel grensoverschrijdend gedrag

• Seksueel grensoverschrijdend gedrag kan een aanleiding zijn om het thema met de studenten te bespreken of er les over te geven.
• Geef duidelijk aan dat studenten altijd bij jou terecht kunnen als zij vragen of problemen hebben, na de les of per mail.
• Introduceer, indien mogelijk, de vertrouwenspersoon in de klas en laat deze toelichten waarvoor studenten bij hem of haar terecht kunnen en hoe.
• Stel jezelf op de hoogte van de meldcode huiselijk geweld en de meldplicht en aangifteplicht seksueel misbruik in het onderwijs.

Vragen van leerlingen tijdens de les

Soms stellen studenten persoonlijke vragen aan docenten. Vragen als: ‘Had jij seks voor het huwelijk?’, of ‘Hoe zou jij reageren als jouw zoon je vertelt dat hij homo is?’ Dat kan zijn uit echte nieuwsgierigheid, maar het kan ook zijn om te provoceren. Hoe kan je reageren?

• Geef aan dat studenten alles mogen vragen, maar dat je niet op elke vraag antwoord geeft. Zolang het goed voelt voor jou, kan je antwoord geven binnen jouw eigen grenzen.
• Maak de student bewust van de impact van de vraag. Je kan de student bijvoorbeeld vragen: ‘Waarom stel je die vraag?’ of ‘Wat zou je ervan vinden als jij die vraag krijgt?’
• Je kan doorvragen in plaats van te antwoorden. ‘Maakt het uit voor jou of ik wel eens seks heb gehad voor het huwelijk? Wat zegt dat dan over mij?’ Betrek de andere studenten hier ook bij zodat het gesprek breder wordt getrokken.
• Je kan humor gebruiken als dat bij jou past, bijvoorbeeld: ‘Dat zou je wel willen weten, he?’, of ‘Oké, vertel jij eerst maar!‘

Studenten met negatieve seksuele ervaringen

Soms zijn er studenten die negatieve seksuele ervaringen hebben en hierover met medestudenten praten of tijdens de les. Wat doe je? Onderstaande tips kunnen je helpen.

• Wees tijdens de les alert op reacties en signalen van studenten. Het kan zijn dat je tijdens de les iets opvangt over persoonlijke problemen. Je kan de betreffende student laten merken dat hij of zij bij jou terecht kan met vragen of problemen.
• Als een student je in vertrouwen neemt, bedank de betreffende student voor het vertrouwen en kijk wat de student aan ondersteuning nodig heeft. Verwijs zo nodig naar de vertrouwenspersoon of mentor of naar externe instanties. Bewaak dat de andere studenten respectvol omgaan met deze ‘onthuling’.
• Als een student overstuur de klas verlaat, maak dan een inschatting wat het beste is: bijvoorbeeld meelopen, een vriend(in) vragen mee te gaan of na de les de student opzoeken om een gesprek aan te gaan.
• Bespreek de situatie na in de klas zonder op de persoonlijke situatie van de student in te gaan. Probeer te voorkomen dat medestudenten gaan speculeren over wat er aan de hand is. Geef zo nodig zelf even een korte uitleg, zonder op details in te gaan.