Visie & beleid op het (voortgezet) speciaal onderwijs
Om als school succesvol aandacht te besteden aan seksuele vorming heb je een duidelijke visie op het thema nodig. Deze visie moet zich vertalen in breed gedragen beleid. Daarnaast is het belangrijk dat leraren goed geschoold zijn in het lesgeven over seksuele vorming.
Visie en beleid
Een breed gedragen visie op seksuele vorming helpt seksueel riskant gedrag tegen te gaan. Ook bevordert het een gezonde seksuele ontwikkeling van leerlingen. Iedere school kan een eigen visie formuleren. En beleid ontwikkelen om deze visie in de praktijk te brengen. Benieuwd hoe je dit aan kunt pakken? Hier vind je tips en voorbeelden.
“Vergeet niet om draagkracht voor dit onderwerp te creëren bij zowel de docenten als de directie”Renata Vereecken | docent biologie, cluster 4
Waarom een gezamenlijke visie op seksuele vorming?
Als je start met seksuele en relationele vorming is het belangrijk om eerst samen met het team een visie hierop te formuleren. Dit geeft leraren een kader waarbinnen zij kunnen handelen. Ook kunnen zij hiernaar verwijzen bij eventuele weerstanden van ouders of collega’s. In de visie kunt je het doel van seksuele vorming beschrijven. Een voorbeeld van een visie is: ‘Wij willen onze leerlingen vanaf vier jaar ondersteunen in hun seksuele ontwikkeling. Zo kunnen zij opgroeien tot volwassenen die zelfstandig verantwoorde keuzes kunnen maken op het gebied van relaties en seksualiteit.’
5 vragen bij de ontwikkeling van een visie
- Wat wil je leerlingen meegeven over relaties en seksualiteit?
- Welk seksueel gedrag vind je (on)toelaatbaar?
- Welk seksueel gedrag wil je bevorderen?
- Welke rol kunnen de school en de ouders spelen?
- Hoe past seksuele vorming binnen de brede visie of identiteit van de school?
Je kunt deze stellingen gebruiken om met je team na te denken over seksuele vorming en de visie en het beleid van de school. Zo kom je er samen achter wat voor jouw school belangrijk is. Aan de hand van de stellingen kun je de ‘hete hangijzers’ definiëren, daar afspraken over maken en deze vastleggen.
Vertaling naar praktijk
Een heldere visie is geen eindpunt, maar een startpunt. Om de visie naar een concrete aanpak te vertalen heb je beleid nodig. Hierin beschrijf je onder meer:
- Welke lessen je op school geeft over relaties en seksualiteit.
- Hoe vaak je op school deze lessen geeft.
- Of je deze lessen in een doorlopende leerlijn geeft.
- Hoe je ad hoc omgaat met het thema.
- Welke ruimte leerlingen krijgen om te experimenteren met het omgaan met elkaar.
Stap één: checklist visie en beleid
Vaak gebeurt er in de praktijk al veel. De eerste stap is dan ook om in beeld te krijgen wat er precies gebeurt. Daarna kun je kijken wat mogelijk beter kan. Hiervoor kun je de checklist relaties en seksualiteit (download 159kb) gebruiken. Deze checklist (voor docenten en teamleiders) geeft aanknopingspunten om een visie en beleid te ontwikkelen. En je krijgt tips (download 161kb) over hoe je dit aan kunt pakken. Er is ook een vragenlijst voor leerlingen (download 161kb). Deze kun je gebruiken om je visie, beleid en lessen beter te laten aansluiten bij de wensen van de leerlingen. De vragenlijst is bedoeld voor leerlingen die functioneren op niveau 11 of hoger van de leerlijn.
“Onze afdeling heeft een teamdag over seksuele vorming georganiseerd. We hebben ook een nota geschreven. Je moet dit onderwerp blijven benadrukken en er vragen over blijven stellen, op verschillende niveaus in de organisatie”Yvonne van Dieten | GZ-psycholoog cluster 3, De Berkenschutse
9 tips voor visie en beleid
Zorg voor draagvlak
Alleen met overeenstemming tussen het schoolbestuur, de leidinggevende(n) en het team kun je tot een breed gedragen visie komen.
Bijstellen
Stel de visie elke twee jaar bij.
Implementatie
Voor een goede implementatie heb je draagvlak vanuit de directie nodig. Maar ook voeding – in de vorm van concrete informatie – vanuit het team. Werk dus zowel top down als bottum up.
Veilige sfeer
Spreek regelmatig met het hele team over relationele en seksuele vorming. Zo voorkom je dat het in de taboesfeer terecht komt. Creëer tijdens deze gesprekken een veilige sfeer. Met ook ruimte voor een grapje tussendoor, om het onderwerp niet te beladen te maken.
Maatjes
Koppel onervaren leraren aan ervaren leraren. Zorg ook voor voldoende nascholing en intervisie.
Werkgroep
Stel een werkgroep aan die zich bezighoudt met seksuele en relationele vorming. Zo voorkom je dat het thema gekoppeld wordt aan één enthousiaste collega, die bij vertrek alle kennis meeneemt. Maak hier zo mogelijk ook uren voor vrij vanuit de directie.
Afstemming so en vso
Stem goed af tussen het so en het vso wat ieder aan relationele en seksuele vorming doet. Dit is noodzakelijk om een doorgaande lijn te waarborgen.
Betrek ouders
Breng ouders op de hoogte van de visie en het beleid rondom seksuele en relationele vorming. Organiseer een ouderavond en verstuur regelmatig een nieuwsbrief. Meer tips om ouders te betrekken.
Kerndoelen
Geef duidelijk aan dat het onderwerp in de kerndoelen staat en dus een wettelijk verplicht onderdeel van het lesprogramma is.
Theater
Theaterproducties kunnen lessen over seksuele vorming verlevendigen. Een theaterproductie kan ook een opstap zijn voor een meer duurzame aanpak van seksuele vorming op school.
Theatervoorstelling KRIEBELS IN JE BUIK
Theater A la carte
Een vrolijke, duidelijke en voorlichtende voorstelling over seksuele gevoelens en intimiteit. De voorstelling biedt genoeg aanknopingspunten om verder te praten over seksuele gevoelens, intimiteit en weerbaarheid. Onderwerpen die in de voorstelling aan bod komen zijn: vriendschap, verliefdheid, relaties, seks, genieten van je eigen lijf en grenzen stellen. De voorstelling is geschikt voor leerlingen met een verstandelijke beperking in het voortgezet speciaal onderwijs, leraren en ouders. De voorstelling wordt op locatie gespeeld en duurt circa 45 minuten. Voor meer informatie en boekingen: www.theateralacarte.nl.
Lessen uit Kriebels in je Buik SO om na de voorstelling mee aan de slag te gaan
- Je lichaam – niveau 1 leerlijn seksuele vorming
- Wat voelt fijn en wat niet? – niveau 2 leerlijn seksuele vorming
- Wanneer raak je je piemel of vagina aan? – niveau 3 leerlijn seksuele vorming
- Prettig of niet? – niveau 4 leerlijn seksuele vorming
- Vriendschap, verliefdheid of verkering – niveau 8 leerlijn seksuele vorming
- Respect voor elkaar – niveau 7 leerlijn seksuele vorming
- Woorden over seks – niveau 6 – leerlijn seksuele vorming
- Wat is masturbatie – niveau 7 – leerlijn seksuele vorming
Tijdens de Week van de Liefde zullen deze lessen gratis beschikbaar zijn op kriebelsinjebuikso.nl. Je kunt op deze manier laagdrempelig starten met uw lessen seksuele vorming.